Z informacji posiadanych na temat niemieckiego systemu zabezpieczenia społecznego wynika, że osoby posiadające status gospodyni domowej z tytułu pracy sezonowej wykonywanej w Niemczech objęte są niemieckim ubezpieczeniem społecznym, ale wyłącznie z tytułu ryzyka wypadku przy pracy. Oznacza to:
- dla pracownika - brak ochrony z tytułu innych ryzyk ubezpieczeniowych (tj. choroby, starości, niezdolności do pracy, śmierci), a tym samym np. brak możliwości zaliczenia tego okresu do prawa do emerytury lub renty,
- dla niemieckiego pracodawcy - mniejsze koszty pracy wynikające z obowiązku opłacania za pracownika tylko składki na ubezpieczenie wypadkowe, a nie - tak jak w przypadku innych grup pracowników - także składki na ubezpieczenie chorobowe, emerytalne, rentowe.
Chcąc ograniczać koszty pracy, pracodawcy niemieccy wymagają od pracowników sezonowych potwierdzenia, na druku ˝Kwestionariusz stwierdzający obowiązek ubezpieczenia/zwolnienie od obowiązku ubezpieczenia polskich pracowników sezonowych˝, faktu pozostawania gospodynią domową. Jednakże od dnia 1 maja 2004 r., tj. od dnia wejścia Polski do Unii Europejskiej, dla celów związanych z ubezpieczeniem społecznym i prawem do świadczeń z zabezpieczenia społecznego stosowane są unijne formularze. Formularze te, prawidłowo wypełnione przez upoważnione do tego instytucje właściwe, stanowią podstawę uznania informacji w nich zawartych. Rozpowszechniany przez pracodawców niemieckich ˝Kwestionariusz (...)˝ nie należy do grupy unijnych formularzy i nie powinien być stosowany do potwierdzania informacji w nim zawartych. W przypadku konieczności potwierdzenia faktu podlegania ubezpieczeniom społecznym w Polsce powinien być stosowany formularz A1 (dawny E101), tj. ˝Zaświadczenie o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej˝, do wydawania którego uprawnione są jednostki organizacyjne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS).
Formularze A1 wydawane są wyłącznie osobom, które zamierzają podjąć zatrudnienie w innych niż Polska państwach członkowskich UE/EOG lub Szwajcarii, ale objęte są obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym w Polsce. W przypadku podejmowania pracy sezonowej w Niemczech formularze A1 wydawane są tylko tym osobom, które podlegają w Polsce obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, czyli są np.: osobami zwykle prowadzącymi w Polsce działalność na własny rachunek, rolnikami, pracownikami przebywającymi na urlopie płatnym (wypoczynkowym). Formularze te nie są wydawane osobom, które zamierzają podjąć sezonowe zatrudnienie w Niemczech, ale w Polsce nie są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym. Do osób tych zaliczamy np.: osoby bezrobotne, studentów, emerytów lub rencistów, pracowników przebywających na urlopie bezpłatnym, osoby, które nie wykonują pracy w Polsce i nie są zgłoszone do urzędu pracy jako bezrobotne (tzw. gospodynie domowe). Wymienione grupy osób nie są obowiązkowo ubezpieczone w Polsce i tym samym brak jest uzasadnienia do wydawania im formularza A1 potwierdzającego fakt podlegania ubezpieczeniom społecznym w Polsce. Osoby te z tytułu podejmowanej w Niemczech pracy sezonowej powinny być objęte niemieckim ubezpieczeniem społecznym, przy czym nie oznacza to, że muszą udowadniać, że należą do jednej z wymienionych grup osób. Nie ma powodów do potwierdzania w sposób szczególny np. statusu gospodyni domowej, gdyż obowiązującą zasadą jest, że każda osoba, która podejmując zatrudnienie w Niemczech, nie może przedstawić wydanego przez ZUS lub KRUS formularza A1, podlega niemieckim przepisom ubezpieczeniowym. Nie ma potrzeby w takich przypadkach wydawania zaświadczeń negatywnych, tj. potwierdzających fakt niepodlegania w Polsce ubezpieczeniom społecznym. Jeżeli jednak pracodawca niemiecki mimo tego domaga się poświadczenia faktu, że dana osoba jest gospodynią domową, możliwym do przyjęcia rozwiązaniem jest złożenie pracodawcy niemieckiemu oświadczenia potwierdzającego fakt bycia gospodynią domową. Istnieje także możliwość wystąpienia do ZUS lub KRUS z wnioskiem o wydanie zaświadczenia potwierdzającego fakt niepodlegania ubezpieczeniom społecznym w Polsce, jednakże należy pamiętać, że zaświadczenie to nie będzie potwierdzeniem statusu gospodyni domowej, a jedynie potwierdzeniem, że dana osoba nie jest objęta obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym w Polsce, co w konsekwencji oznacza obowiązek objęcia jej z tytułu zatrudnienia podjętego w Niemczech obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym w Niemczech.
Kwestia stosowania przez niemieckich pracodawców druku ˝Kwestionariusza (...)˝ kilkakrotnie była przedmiotem wyjaśnień między polskimi i niemieckimi władzami właściwymi. W wyjaśnieniach tych każdorazowo władze niemieckie prezentowały stanowisko zgodne ze stanowiskiem strony polskiej, tj. możliwość stosowania w zakresie ustawodawstwa właściwego, od dnia wejścia Polski do UE, wyłącznie unijnych formularzy, czyli obecnie formularza A1 (dawniej formularza E101). W wyniku podejmowanych przez ministerstwo działań w tym zakresie strona niemiecka deklarowała wycofanie ˝Kwestionariusza (...)˝ z obiegu. Niestety, wydaje się, iż działania władz niemieckich nie przyniosły spodziewanych rezultatów, gdyż zdarzają się przypadki, w których pracodawcy niemieccy nadal wymagają jego poświadczania. Należy jednak zaznaczyć, że są to działania niezgodne z obowiązującymi przepisami unijnymi i nie mogą być akceptowane przez polskie i niemieckie władze. Tym samym nie jest możliwe podjęcie działań mających na celu umożliwienie pracownikom sezonowym potwierdzania statusu gospodyni domowej poprzez składanie oświadczeń. Pracodawcy niemieccy nie powinni wymagać poświadczania statusu gospodyni domowej w żadnej formie - ani zaświadczenia, ani oświadczenia. Mogą jedynie wymagać przedstawienia formularza A1 poświadczającego podleganie danej osoby ubezpieczeniom społecznym w Polsce, a w razie braku takiego formularza, automatycznie obejmować pracownika ubezpieczeniem niemieckim.
Przedstawiając powyższe informacje, uprzejmie informuję, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie zamierza podejmować działań zmierzających do zaakceptowania przez władze niemieckie rozwiązania polegającego na potwierdzaniu statusu gospodyni domowej poprzez składanie oświadczeń przez osoby zainteresowane. Takie rozwiązanie problemu byłoby nie tylko próbą ingerencji w wewnętrzne ustawodawstwo niemieckie, lecz także naruszeniem przepisów unijnych obowiązujących w zakresie ustalania ustawodawstwa właściwego i wydawania formularzy A1. Jednocześnie informuję, że ministerstwo ponownie podejmie próbę zwrócenia uwagi władz niemieckich na kwestię posługiwania się przez pracodawców niemieckich drukiem ˝Kwestionariusza (...)˝.